Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын хэмжээний асуудал болсон агаарын бохирдлыг бууруулж чадах уу, утаа хэзээ арилах вэ гэсэн асуулт нийслэлийн иргэн бүрийн аманд бий. Иргэдийн амь нас, эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудал болсон утааг багасгахын тулд ямар арга хэмжээ авч байгаа талаар Агаарын бохирдлыг бууруулах Үндэсний хорооны Ажлын албаны дарга С.Даваасүрэнтэй ярилцлаа. -Өмнө нь ажиллаж байсан Орчны бохирдлыг бууруулах Үндэсний хороо татан буугдаж, Агаарын бохирдлыг бууруулах Үндэсний хороо шинээр байгуулагдаад дөрвөн сар болж байна. Ямар ажил хийв? -Агаарын бохирдлыг бууруулах Үндэсний хороо өнгөрсөн оны 12 дугаар сард буюу өвөлжилтийн бэлтгэл хангагдсаны дараа байгуулагдсан. Өнгөрсөн хугацаанд нэн тэргүүнд эрхзүйн орчныг сайжруулах ажлыг хийлээ. Дараа нь 2025-2026 оны галлагааны улиралд юу түлэх вэ гэдэгт анхаарлаа хандуулан ажиллалаа. Нэгдүгээрт, сайжруулсан түлшний түүхий эдийг сольж байна. Ирэх өвлөөс Эрдэнэс Тавантолгой ХК-ийн эрчим хүчний баяжуулсан нүүрсээр сайжруулсан түлш хийнэ. Өөрөөр хэлбэл экспортод гаргадаг бүтээгдэхүүнээр түлш хийж, түлнэ. Мөн барьцуулагчийг сайжруулж, орц, найрлагыг нэмэгдүүлж байгаа. Ирэх оны галлагааны улиралд айл өрхийн 60 орчим хувь нь сайжруулсан түлш түлэх юм. Шинэчилсэн тооллогоор гэр хороололд 170-172 мянган айл өрх бий. Эдгээр айлаас 50 000 айл өрхийг хийн түлш, цахилгаанд шилжүүлнэ. Үлдсэн 120 000 айл өрх сайжруулсан түлш түлнэ. Хоёрдугаарт, гэр хороололд дэлгүүр, үсчин, дугуй засвар, нийтийн байр зэргээ халаадаг уурын зуухтай 2306 аж ахуйн нэгж байна. Энэ аж ахуйн нэгжүүдийн жилийн нүүрсний хэрэглээ 30 орчим мянган айл өрхийн хэрэглээтэй дүйцэж байгаа. Энэ зуухуудыг яаж шинэчилбэл аж ахуйн нэгжид эдийн засгийн дарамтгүй байхыг судалж, тооцоолж байна. Зургаан дүүргийн галлагаатай 2306 аж ахуйн нэгжүүдтэй уулзсан. Утаанаас залхсан нь хэн бүхэнд ойлгомжтой. Гол нь эдийн засгийн дарамтгүйгээр технологийн шийдэлд шилжүүлэхэд хамтран ажиллаж байна. Үүнээс гадна 100 кВт-аас дээш хүчин чадалтай цэцэрлэг, эмнэлэг, хорооны байрыг халаадаг уурын зуухууд бий. Том зуух эзэмшигч нартай хоёр ч удаа уулзаж, ирэх галлагааны улиралд түүхий нүүрс түлүүлэхгүй гэдгээ тодорхой хэлсэн. -Түүхий нүүрс түлүүлэхгүй гэсэн шийдвэр гарсан гэсэн үг үү? -Засгийн газар 2018 онд түүхий нүүрс түлэхийг хориглосон тогтоол баталж, 2019 оноос хэрэгжиж эхэлсэн. Гэвч аж ахуйн нэгжүүд өнөө маргаашийн зовлонг тоочсоор өнөөдрийг хүртэл түүхий нүүрс түлсээр байна. Үндэсний хороо өчигдөр байгуулагдаад өнөөдөр шаардлага тавиагүй гэсэн үг. Тиймээс 2025-2026 оны галлагааны улиралд түүхий нүүрс түлүүлэхгүй. Аж ахуйн нэгжүүдийн удирдлагууд өнөөдөр, маргаашийг аргацааж байгаад өмнөх долоон жил шиг түүхий нүүрс түлнэ гэсэн бодол битгий тээгээсэй, дорвитой арга хэмжээ аваасай гэж хүсэж байна. Түүхий нүүрснээс татгалзах долоон жилийн хугацаа, боломж байсан. -Аж ахуйн нэгжүүд хэрхэн хүлээж авч байна вэ? Нүүрснээс татгалзахад бэлэн байгууллага байна уу? -Нүүрэн дээр эсэргүүцэж байгаа нэг ч хүн алга. Ану сервис ХХК гэхэд санаачилга гаргаад ирсэн. Бусад аж ахуйн нэгжүүд одоогоор ирээгүй байна. -Яаж хяналт тавих вэ? -Засгийн газрын тогтоолоор ТЭЦ-II, III, IV, Амгалан, Налайхын дулааны станц, Сэлбэ дэд төвд түүхий нүүрс түлэхийг зөвшөөрч, бусдад хориглосон. Бид Багануурын уурхайд энэ зургаан газраас бусад байгууллагатай түүхий нүүрсний гэрээ хийхгүй байх тухай бичиг хүргүүлсэн байгаа. Энэ бичигтэйгээ холбогдуулан Экологийн цагдаагийн газартай хамтран ажиллана. Товчоод, хулгайн замд пост гаргуулна. Зөвхөн энэ зургаан байгууллагын нүүрс орж ирнэ, бусад газрын нүүрсийг оруулахгүй. Өмнөх жилүүд шиг түүхий нүүрс түлнэ, аргална гэж бодож байгаа бол боломжгүй, ямар нэг горьдлого тээх хэрэггүй шүү. Хийн түлш, цахилгааны шилжилт, шинэчлэлтээ эрт хийгээрэй. -Нүүрс түлэхийг хориглохоор аж ахуйн нэгжүүд ямар шийдэлд шилжих вэ? Танайх шийдэл санал болгож байгаа юу? -Бид судалгаа хийж, хийн түлш, цахилгаан бойлер, Heat pump, давхар шаталтад зуух, утаа шүүгч гэсэн зургаан хувилбарыг гаргасан. Агаарын бохирдлоос салъя гэвэл нүүрснээс хагацаж ядаад байх шаардлага алга, 2019 оных шиг зоригтой шийдэл гаргая гэвэл хамгийн боломжтой нь шингэрүүлсэн хийн түлш байна. Бид энэ судалгааг хийхдээ нийслэлийн 2040 он хүртэлх Ерөнхий төлөвлөгөөтэй уялдуулж, УБЦТС ТӨХК-тай уулзалт хийсэн. Аль хэсэг дахин төлөвлөлтөд орох уу, хаана эрчим хүчний хангамж хүрэлцэх үү гэдгийг тооцоолсон. Хийн түлшинд шилжихийн тулд дулаалгыг маш сайн хийх шаардлагатай. Дулаалга сайн байвал эрчим хүчний хэрэглээ 60 орчим хувиар буурдгийг мэргэжилтнүүд хэлж байгаа. Мөн зуух ашиглагч газруудад сургалт хэрэгтэй. Энэ ажлуудыг давхар хийнэ. Шинэ технологи руу шилжихгүйгээр өнгөрсөн жилүүд шиг урсгалаараа яваад байвал бид утаанаас хэзээ ч салахгүй.   Эх сурвалж: www.urug.mn

Тавантолгой түлш компани 2023 онд үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүн болон  түүхий эд, орц, найрлагад техникийн болон элементийн шинжилгээ хийх өөрийн лабораторийг ашиглалтад оруулсан билээ. Тэгвэл тус лабораторитоо "Сорилтын болон шалгалт тохируулгын лабораторийн чадавхид тавих ерөнхий шаардлага" MNS ISO/IEC 17025:2018 стандартыг нэвтрүүлэхэд хэрэгжүүлэх арга зүй, бэлтгэл ажлыг хангах сургалтыг эхлүүллээ. Сургалтыг Монгол улсын зөвлөх инженер, Техникийн ухааны доктор Ц.Туяа  удирдан явуулж байгаа бөгөөд  MNS ISO /IEC 17025:2018 стандартын шаардлагууд, нэвтрүүлэх ач холбогдол болон үр дүнтэйгээр хэрхэн хэрэгжүүлж, байнга сайжруулах талаар нэгдсэн ойлголтыг өгч буй юм.  Сургалтад лаборатори болон ашиглалтын 30 орчим ажилтан хамрагдаж байгаа бөгөөд энэ сарын 14-18-ны өдрүүдэд үргэлжлэх юм.

НИТХ-ын Ээлжит III хуралдаанаар "20 минутын хот төслийн танилцуулга, агаарын чанарыг сайжруулах бүсийн гэр хорооллын өрхөд цахилгаан халаагуур болон бүх төрлийн хийн түлшээр ажилладаг төхөөрөмж суурилуулах, түүний хэрэглээнд үнийн урамшуулал олгох журам батлах тухай, Туулын хурдны зам төсөл арга хэмжээний төсөвт өртөгт өөрчлөлт оруулах тухай, Хог шатааж эрчим хүч гаргах үйлдвэрийн төслийг төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр хэрэгжүүлэх тухай зэрэг 10 асуудлыг хэлэлцлээ. Хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбогдуулж Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Х.Нямбаатар Төлөөлөгчдийн асуултад хариулт өгч, ойрын хугацаанд утааг бууруулах чиглэлд ямар ажил хийж хэрэгжүүлж байгаа мэдээллийг өглөө. Тэрбээр "Нийслэлийн агаарын чанарыг бууруулж байгаа эх үүсвэрийн 56 хувийг гэр хорооллын айл өрхийн хатуу түлшнээс ялгарч байгаа утаа, авто замын хөдөлгөөнд оролцож байгаа 500 мянга гаруй тээврийн хэрэгслийн азотын дутуу исэл, цөөн хувийг ТЭЦ станцууд болон жижиг, дунд оврын уурын зуухууд бүрдүүлж байна. Тиймээс бид 2025-2026 оны өвлийн улирлыг давахад 51 мянган өрх айлыг хийн болон цахилгаан халаагуурын системд шилжүүлье гэдэг төлөвлөлт хийгээд ажиллаж байна. Энэ ажлыг хийхэд нэгдүгээрт, 51 мянган өрхийг халаах халаагуурын тоног төхөөрөмжийг худалдан авах, тухайн айл өрхийг дулаан алдалтгүй болгох, цахилгаан эрчим хүч болон хийн түлшээр тасралтгүй хангах гэсэн суурь асуудлыг шийдвэрлэх хэрэгтэй болж байна. Хийн түлшид шилжсэн айл өрхөд одоогийн шөнийн цагийн цахилгааны хөнгөлөлт хэвээр үйлчлэхээс гадна 10-аас дөрөвдүгээр саруудад агаарын тухай хуульд үзүүлсэн нэмэлт дэмжлэгүүдийг үзүүлье гэж байгаа юм. 51 мянган айлыг цахилгаан болон хийн халаагуурт шилжсэнийх нь төлөө, өвлийн улирлын туршид 45 орчим тэрбум төгрөгийн урамшуулал олгох боломжтой гэх тооцоо судалгааг гаргасан" гэлээ. Айл өрхүүдэд дэмжлэг үзүүлэх дэмжлэгийг ямар эх үүсвэрээс гаргах тухай Төлөөлөгчид асуув. Нийслэлийн Засаг дарга Х.Нямбаатар "Сайжруулсан түлшний үйлдвэрийн олсон орлогоос болон Улаанбаатар хот анх удаа Парисын уур амьсгалын хэлэлцээрийн хүрээнд карбон кередит буюу агаарын бохирдлыг бууруулсны төлөө авдаг урамшууллыг бусдад худалдах яриа хэлэлцээрийг хийж байна. Дэлхийн банкны суурин төлөөлөгчтэй уулзаж тоног төхөөрөмжийн зардлын 25 хүртэлх хувийг санхүүжүүлэх дэмжлэг авч чадлаа. Утаанд амьдарсныхаа төлөө буюу бидний алдагдсан боломжийн өртгийг тооцвол энэ 45 тэрбумаар хэмжигдэхгүй. Тиймээс та бидний хамгийн том сорилт бол халаалтын улирал эхлэхээс өмнө 51 мянган айл өрхийг дулаалах болон хийн, цахилгаан халаалалтад шилжүүлэх ажлыг амжилттай хэрэгжүүлэх юм" гэв.

Тавантолгой түлш компанийн Хууль, эрхзүй хэлтсээс Налайх дүүргийн цагдаагийн хэлтэстэй хамтран  ажилтнуудын "Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх" мэдлэгийг нэмэгдүүлэх зорилгоор сургалт зохион байгууллаа. Сургалтаар Гэр бүлийн тухай хууль, Замын хөдөлгөөний дүрэм, Зөрчлийн тухай хуулийн талаар сургалт, мэдээллийг өгсөн юм. Сургалтыг Налайх дүүргийн цагдаагийн хэлтсийн урьдчилан сэргийлэхийн мэргэжилтэн хошууч Г.Алтансүх, ахлах дэслэгч Г.Лхагва, замын цагдаагийн тасгийн зохицуулагч ахмад Д.Даштогтох нар удирдан явууллаа.

Тавантолгой түлш ХХК-ийн Зүүн үйлдвэрийг Дотоодын цэргийн хамгаалалтад шилжүүлсэнтэй холбоотойгоор үйлдвэрийн  бүсийн шалган нэвтрүүлэх журмын талаар  дотоодын тээврийн компаниудад танилцууллаа. Ажлын албаны дарга И.Баттөгс, Борлуулалт хадгалалтын албаны дарга О.Мишээл, Бүтээгдэхүүн түгээлтийн албаны дарга Ш.Мөнхцог болон Дотоодын цэргийн 05 дугаар ангийн салбарын захирагч Хошууч Д.Пүрэвсүрэн нар журмыг танилцуулж, зөрчлөөс хэрхэн сэргийлэх талаарх зөвлөгөө мэдээллийг өгсөн юм. Уулзалтад шахмал түлшний тээвэр хийдэг 28 компанийн удирдлагууд оролцлоо.

АНУ-аас Монгол Улсад суугаа ЭСЯ-ны Эдийн засгийн албаны Байгаль орчин, эдийн засгийн асуудал эрхэлсэн атташе Жон Конард болон тус албаны мэргэжилтнүүд өнөөдөр Тавантолгой түлш компани, үйлдвэрийн үйл ажиллагаатай танилцлаа. Уулзалтад Тавантолгой түлш компанийн Ерөнхий инженер бөгөөд ҮТТГ-ын дарга Д.Эрдэнэцогт, Ерөнхий технологич Д.Өлзийбат болон Зүүн үйлдвэрийн дарга Г.Баттөмөр нар компанийн үйл ажиллагаа, шахмал түлш үйлдвэрлэл, техник технологи, хатуу түлшний стандартын талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг өгсөн юм. Мөн Улаанбаатар хотод хэрэглэж байгаа хатуу түлшний чанарыг сайжруулах чиглэлийн судалгаа, бүтээгдэхүүн хөгжүүлэлтийн ажлыг ШУА-тай хамтран эхлүүлээд байгаа тухайгаа онцоллоо. АНУ-ын ЭСЯ-ны Эдийн засгийн албаны Байгаль орчин, эдийн засгийн асуудал эрхэлсэн атташе Жон Конард нь 2024 оны тавдугаар сараас Монгол Улсад томилогдон ажиллаж байгаа бөгөөд эрчим хүчний салбарт анхаарал хандуулан ажиллаж байгаа аж. Тэрээр , "Миний эрхлэх ажлын хүрээнд эрчим хүчний салбар хамаардаг. Танай үйлдвэрийн тухайд гэр хорооллын айл өрхүүдийг түлш, дулаанаар хангах үүргийг хүлээдэг нь энэ салбарт хамааралтай гэж ойлгож байгаа. Тиймээс би танай үйлдвэр, үйл ажиллагаатай өөрийн биеэр танилцаж, цаашдын хөгжлийн чиг хандлага, түүнд бидний зүгээс ямар асуудалд дэмжлэг үзүүлж болох талаар санал солилцоход таатай байна. Бид танай үйл ажиллагааг дэмжин ажиллахад бэлэн байна" гэдгээ онцоллоо.

Тавантолгой түлш компани Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн хэрэгжилтийг хангах, бүх бүтцийн нэгжийн алба хаагчдыг мэргэшүүлж, чадавхжуулах зорилгоор жил бүр Төрийн худалдан авах ажиллагааны А3 сертификат олгох сургалтад хамруулдаг билээ. Энэ оны сургалтыг 3-р сарын 20,21-ний өдрүүдэд Зүүн үйлдвэрт танхимаар зохион байгуулж байгаа бөгөөд үйлдвэрлэлийн техник, технологийн үйл ажиллагаанд голлох үүрэг гүйцэтгэн ажилладаг инженер техникийн ажилтнууд болон мэргэжилтнүүдийг хамруулж байгаагаараа онцлогтой байна. Ингэснээр компанийн Худалдан авах ажиллагааны ил тод байдлыг хангах, хяналтын тогтолцоог бүрдүүлэх, учирч болох эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх  чухал ач холбогдолтой юм.

Монгол Улсын Засгийн газрын 2017 оны 281 дүгээр "Цагдаа, дотоодын цэргийн хамгаалалтад авах улсын онц чухал обьектын жагсаалт батлах тухай" тогтоолд Тавантолгой түлш ХХК-н дөрвөн обьектыг хамгаалалтад авахаар тусгасны дагуу тус компанийн Зүүн үйлдвэрийг Дотоодын цэргийн 05 дугаар ангийн бие бүрэлдэхүүн Тавантолгой түлш ХХК-ийн харуул хамгаалалтын албанаас шилжүүлэн авлаа. Ажил хүлээлцэх үеэр Дотоодын цэргийн захирагчийн нэгдүгээр орлогч Штабын дарга дэд хурандаа Д.Отгонбаатар, "Үндэсний аюулгүй байдлын чиг баримжаатай  Тавантолгой түлш ХХК-ийн Баруун болон Төвийн үйлдвэрийг 2021 оноос эхлэн манай байгууллага хамгаалалтад авсан. Зүүн үйлдвэрийг өнөөдрөөс эхлэн хамгаалах үүрэг бидэнд шилжиж байна. Дотоодын цэрэг нь цэргийн хувцас өмссөн хэдий ч цагдаагийн байгууллагын чиг үүргийг хэрэгжүүлж ажилладаг учир гарсан зөрчил, дутагдлыг хуулийн хүрээнд шийдэн ажилладаг. Тиймээс бидний үйл ажиллагааг дэмжин хамтран ажиллана гэдэгт итгэлтэй байна" гэсэн юм.