Нийслэлийн 7 дүүргийн гэрээт борлуулалтын 331 цэгээс шахмал түлш болон хагас коксон шахмал түлшний 2475 тонн бүтээгдэхүүний захиалга ирсэн байна. Үүнээс 1535 тонн нь мидлингэн шахмал түлш байгаа бол 940 тонн нь хагас коксон түлшний захиалга байна. Хагас коксон шахмал түлшийг 25 кг-аар савласан бөгөөд хэрэглэгчдэд 5000 төгрөгөөр худалдаалагдана. Хэрэглэгчдийн зүгээс "Хотула" апп болон "Сайн" карт, Иргэний үнэмлэхний QR кодыг уншуулан түлшээ авах боломжтой.

Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Ногоон хөгжлийн хороо Тавантолгой түлш ХХК-ийн түлшний үйлдвэрт өнөөдөр хуралдлаа. Хуралдаанд Нийслэлийн Засаг даргын Нийгмийн салбар, ногоон хөгжил болон агаар, орчны бохирдлын асуудал хариуцсан орлогч А.Амартүвшин, НИТХ-ын Ногоон хөгжлийн хорооны гишүүд, НИТХ-ын Ажлын алба, Нийслэлийн агаар, орчны бохирдолтой тэмцэх газар, "Түлш хэрэглэгчдэд үйлчлэх төв" ОНӨААТҮГ, нийслэлийн долоон дүүргийн удирдлагууд болон Тавантолгой түлш ХХК-ийн удирдлагууд оролцов. Хуралдааны үеэр Тавантолгой түлш ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирал Ц.Эрдэнэбаяр болон холбогдох албаны удирдлагууд компанийн бүтэц, зохион байгуулалт, үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа, агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр хэрэгжүүлж буй төсөл, арга хэмжээ болон түүний үр дүнгийн талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өглөө. Мөн нийслэлийн гэр хорооллын өрхүүдэд шинээр нэвтрүүлж буй хагас коксон түлш, түүнчлэн Баянгол, Чингэлтэй дүүргийн 5000 өрхийг хийн түлшинд шилжүүлэх ажлын явц, хэрэгжилтийн талаар танилцуулсан юм. Түүнчлэн НАОБТГ, "Түлш хэрэглэгчдэд үйлчлэх төв" ОНӨААТҮГ болон дүүргүүдийн удирдлагууд энэ галлагааны улиралд хэрэгжүүлэх ажлын төлөвлөгөө, угаарын эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ, тулгамдаж буй асуудлуудын талаар санал солилцов. Хуралдааны төгсгөлд НИТХ-ын Ногоон хөгжлийн хорооны дарга Б.Золтуяа, холбогдох чиг үүргийн байгууллагуудын хамтын ажиллагаа сайжруулах, нийслэлийн хэмжээнд агаарын бохирдлыг бууруулах бодит үр дүнд хүрэхийн ажлын уялдааг сайжруулах шаардлагатайг  онцлов.Мөн тэрбээр угаарын эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг эрчимжүүлж, иргэдийн аюулгүй байдлыг хангах чиглэлд бодит арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхийг холбогдох байгууллагуудад үүрэг болгож, НИТХ-ийн чуулганд ажлын үр дүнг танилцуулахыг даалгалаа.

Монгол Улсад мөрдөгдөж буй сайжруулсан хатуу түлшний стандартыг шинэчлэн батлуулж "MNS5679:2025" стандарт мөрдөгдөж эхэллээ. Өмнө нь мидлингэн шахмал түлшийг хэрэглээнд нэвтрүүлсний дараа уг "Сайжруулсан хатуу түлшний техникийн шаардлага" MNS 5679:2022 стандартыг батлуулж мөрдөж байсныг ийнхүү шинэчлэн батлуулж байгаа юм. Стандартыг шинэчлэн батлуулснаар өмнөх стандартын техникийн шаардлагыг илүү нарийвчилж, хатуу түлшинд тавигдах техникийн шаардлагыг чангатгаж, олон улсын түвшинд хүргэж байгаа юм. Тухайлбал, хагас коксон түлш нь "нүүрсийг дулааны аргаар боловсруулан авсан хагас кокс (13-50 мм ширхэглэлтэй), хагас коксыг холбогчтой шахсан түлш гэж стандартад тусгажээ. Шинэ стандартад хагас коксон түлшний техникийн шаардлагыг дараах байдлаар тусгасан байна. Үүнд: -Илчлэг 5500 ккалл/кг-аас багагүй -Хүхэр 0,5 хувиас ихгүй -Дэгдэмхий 12 хувиас ихгүй -Чийг 6 хувиас ихгүй -Үнслэг 20 хувиас ихгүй байхаар тусгажээ. Мөн 25 кг-ын нэг шуудай түлшний үйрмэгийн хэмжээ нь нийт жингийн 5 хувиас хэтрэхгүй байхаар стандартад тусгасан байна.

  Нийслэлийн гэр хорооллын айл өрхүүд энэ өвөл хагас коксон шахмал түлшийг галлагаандаа хэрэглэнэ. Тэгвэл энэхүү хагас коксон шахмал түлш нь Монгол Улсын болон олон улсын стандарт шаардлагад бүрэн нийцсэнийг гэрчлэх "Тохирлын гэрчилгээ"-г холбогдох мэргэжлийн байгууллагаас олголоо. Хагас коксон шахмал түлшний "Тохирлын гэрчилгээ" гэдэг нь тухайн бүтээгдэхүүн олон улсын болон дотоодын стандарт, техникийн шаардлагад нийцэж байгааг баталгаажуулдаг баримт бичиг юм. Өөрөөр хэлбэл, энэ гэрчилгээ нь хэрэглэгч тухайн түлшийг хэрэглэхэд аюулгүй гэдгийг баталгаажуулахын зэрэгцээ хүрээлэн буй орчинд эрсдэлгүй болохыг нотолж буй юм.   Энэхүү гэрчилгээг Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа итгэмжлэгдсэн лабораториудын шинжилгээний дүн, тайланг үндэслэн олгодог юм.     

Сайжруулсан шахмал түлшний хэрэглээ, борлуулалт, хагас коксон түлшний хэрэглээ зэрэг цаг үеийн асуудлаар нийслэлийн Засаг даргын нийгмийн салбар, ногоон хөгжил болон агаар, орчны бохирдлын асуудал хариуцсан орлогч А.Амартүвшин мэдээлэл өглөө. Тэрбээр "Аравдугаар сарын 1-нээс нийслэлд хагас коксон түлшийг борлуулна. Хагас коксон түлш нь ахуйн хэрэглээнд нүүрсийг хэрэглэж болох хамгийн боловсронгуй бүтээгдэхүүн юм. Хагас коксон түлшинд ШУА-ийн Хими, химийн технологийн хүрээлэн болон бусад лабораторийн хийсэн шинжилгээгээр Сайжруулсан шахмал түлшээс 45-50 хувиар бага бохирдол ялгаруулна. Сайжруулсан шахмал түлшээс 25 хувиар бага угаарын хий ялгаруулна. Уушгинд шүүгддэггүй нарийн ширхэгт тоосонцор 80 хүртэл хувиар багасна. Гэр хороололд буюу яндангаас гарч байгаа агаарын бохирдол 80 хүртэл хувиар буурна гэж тооцоолсон. Ингэснээр энэ өвөл Улаанбаатар хотын агаар орчны бохирдол 45-50 хувь хүртэл буурна гэж тооцоолж байна. Хагас коксон түлш худалдаалагдаж эхлэхээр иргэд сайжруулсан түлштэй харьцуулан хэрэглэж, өөрсдөө дүгнэлт хийх боломжтой болно. Эхний хоёр вагон хагас коксон түлш өчигдөр хилээр орж ирж байна. Нийслэлд хараахан ирээгүй, гараагүй байхад нь сошиалд ташаа мэдээлэл гарсан байсан. Нийслэлийн зүгээс хагас коксон түлшний үйлдвэр барих ажлын судалгааг хийж, аравдугаар сард урьдчилсан тендер зарлана" гэв. Мөн тэрбээр угаарын хийн асуудлаар мэдээлэл өглөө. "Аргал, мод, цаас, түүхий нүүрс, сайжруулсан нүүрс гээд юу ч түлсэн угаарын хий ялгарна. Энд их багын л ялгаа бий. Иргэд зуухныхаа бүрэн бүтэн байдлаас эхлээд аюулгүй байдлаа сайн хангах ёстой. Түүнчлэн түлш бүрэн шатаж дуусаагүй байхад яндангаа авч, өрхөө бүтээх зэргээр өөрсдийгөө эрсдэлд оруулж байгаа тохиолдол байна. Өчигдөр 31 айлын 81 хүн угаартсан. Угаар мэдрэгч төхөөрөмжийн дохиоллын систем ажиллаж, хариу арга хэмжээний баг шуурхай ажиллан 80 иргэнийг аварч чадсан. Нэг иргэн харамсалтайгаар нас барлаа. Энэ айл гал нь унтарч дуусаагүй байхад яндангаа авч өрхөө бүтээсэн байсан. Түүнчлэн энэ өдөр угаарын хийд өртсөн 31 айлд угаар мэдрэгч нь ажиллаад дуугарахаар нь дэвсэж эвдэлчихээд буцаад унтсан тохиолдол ч гарсан. Энэ жил бид иргэдийн аюулгүй байдлыг хангахын тулд 110 гаруй мянган айлыг угаар мэдрэгч ухаалаг төхөөрөмжөөр холбосон. Одоо 30 мянган айлыг угаар мэдрэгч ухаалаг төхөөрөмжтэй болгох ажил ид дундаа явж байна. 45 мянга гаруй айлд мөн энэ төхөөрөмжийг суурилуулна. Ингээд нүүрс түлш байгаа 172 мянган айлыг угаар мэдрэгчтэй болгож угаарын эрсдэлийг бүрэн хянана. Угаар мэдрэгчтэй айлуудаас ирж буй мэдээлэлд үндэслэн шаардлагатай тохиолдол гармагц 5-7 минутад шуурхай арга хэмжээний баг ажиллаж буй" гэлээ.

Нийслэлийн долоон дүүргийн хэмжээнд шахмал түлшний борлуулалт эхэлсэнтэй холбогдуулан Тавантолгой түлш компанийн ажилтан албан хаагчид "ХОТУЛА" аппликейшнийг хэрхэн ашиглах талаарх заавар зөвлөгөөг борлуулалтын цэгүүдэд биечлэн ажиллаж мэдээлэл өгч байна. Иргэдийн хувьд "Сайн" картаар болон "ХОТУЛА" аппликейшныг ашиглан шахмал түлшээ худалдан авч байгаа бөгөөд долоо хоногт 7 шуудайг авах боломжтой юм. Сайн картгүй болон аппликейшн ашиглах боломжгүй иргэдэд иргэний үнэмлэхний ард байрлах QR кодыг ашиглан худалдан авалт хийх боломжийг ирэх сарын 1-ээс нээхээр хөгжүүлэгч компанийнхан ажиллаж байна. Цаашид арванхоёрдугаар сарын 15-аас Сайн картыг хэрэглээнээс бүрэн халах юм. Тиймээс шахмал түлш хэрэглэгч, иргэд гар утсандаа "ХОТУЛА" аппликейшнийг татаж авахыг зөвлөж байна.  

Нийслэлд энэ жил шахмал түлшний 400 борлуулалтын цэг ажиллана. Өнөөдрийн байдлаар 332 цэг ажиллаж байна. Энэ жилийн тухайд иргэд "HOTULA" аппликейшн болон "Сайн" карт ашиглан түлш худалдан авах боломжтой. "HOTULA" аппликейшн нь хэрэглэгч өөрийн худалдан авсан түлш, зарцуулалт, үлдэгдлээ шууд хянах боломжийг олгож, өрхийн хэрэглээг ил тод, хэмнэлттэй болгох давуу талтай юм. Харин арванхоёрдугаар сарын 15-аас эхлэн "Сайн" картын системийг бүрэн халж, зөвхөн аппликейшны систем рүү шилжинэ. Харин энэхүү аппликейшныг ашиглах боломжгүй айл өрх, хэрэглэгчид иргэний үнэмлэхнийхээ QR кодоор түлшээ худалдан авч болох юм. Нийслэлийн Агаар, орчны бохирдолтой тэмцэх газрын дарга Д.Мөнхбаатар "Энэ жил нийслэлд 43 мянган тонн мидлингийн шахмал түлш, 306 мянган тонн хагас коксон шахмал түлшээр иргэдийн хэрэглээг хангахаар төлөвлөсөн. Түлшний хомсдол үүсэхгүй, бүх борлуулалтын цэгүүд дээр түлшний нөөц хангалттай байна. Нэг шуудай сайжруулсан шахмал түлшний үнэ 3750 төгрөг, нэг шуудай хагас коксон шахмал түлш 5000 төгрөг байна. Энэ жил түлш борлуулах цэгүүд хоёр гуравдугаар гудамжинд байрлаж байна" гэлээ.

Галлагааны 2025-2026 оны улирал албан ёсоор эхэлж Тавантолгой түлш ХХК өнөөдрөөс нийслэлийн 7 дүүргийн гэрээт борлуулалтын 274 цэгээр дамжуулан нийт 1370 тонн шахмал түлш худалдаанд гаргалаа. Энэ өвөл нийт гэрээт борлуулалтын 400 цэг ажиллахаас өнөөдрийн байдлаар 379 иргэн гурвалсан гэрээ байгуулсан бол 274 цэгээс захиалга өгч баталгаажуулаад байна. Энэ жилийн хувьд иргэд "HOTULA" аппликейшн болон "Сайн" картаа ашиглан түлш худалдан авах боломжтой бөгөөд "HOTULA" аппликейшн нь хэрэглэгч өөрийн худалдан авсан түлш, зарцуулалт, үлдэгдлээ шууд хянах боломжийг олгож, өрхийн хэрэглээг ил тод, хэмнэлттэй болгох давуу талтай юм. Мөн Тавантолгой түлш ХХК өвөлжилтийн бэлтгэл ажлын хүрээнд нийт 42635 тонн шахмал түлшийг нийслэлийн  гэрээт 20 агуулахуудад нөөцөлж, айл өрхүүдийг тасалдалгүй түлшээр хангах нөхцөлийг бүрдүүлээд байна. Цаашид компанийн зүгээс борлуулалтын шинэ системийг үе шаттайгаар нэвтрүүлж, хэрэглэгчдийн өдөр тутмын хэрэглээг хөнгөвчлөх, түлшний нийлүүлэлтийг хүртээмжтэй, найдвартай болгох чиглэлд онцгойлон анхааран ажиллаж байна.

Тавантолгой түлш ХХК-ийн Түлшний үйлдвэрийн 3 дугаар цехийн барилга болон уутат фильтерийн барилгыг хүлээн авах улсын комисс өнөөдөр ажиллаж, шаардлагатай бүх норм, стандартын биелэлтийг нарийвчлан шалгасны үндсэн дээр эдгээр барилгуудыг байнгын ашиглалтад оруулахаар шийдвэрлэлээ. Түлшний үйлдвэрийн 3 дугаар цех нь түлш үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг өргөтгөх, бүтээгдэхүүний гарцыг нэмэгдүүлэх гол үйлдвэр юм. бөгөөд үйлдвэрийн үйл ажиллагааг тогтвортой, найдвартай явуулахад чухал үүрэгтэй юм. Уутат фильтерийн барилга нь үйлдвэрлэлийн явцад үүсэх утаа, тоосжилтыг шүүж багасгах, үйлдвэрийн дотоод орчны агаарын чанарыг сайжруулахад онцгой ач холбогдолтой байгууламж юм. Ингэснээр үйлдвэрлэлийн хүчин чадлыг бүрэн ашиглаж, үйл ажиллагаа тогтвортой явах, ажиллагсдын аюулгүй байдал, байгаль орчны стандартын шаардлагыг хангах нөхцөл бүрдэж байна.

Галлагааны 2025–2026 оны улирлыг угтан Тавантолгой түлш ХХК-аас "Өнөтэй-Өвөлжье" нэгдсэн сургалт, өдөрлөгийг зохион байгууллаа. Энэхүү арга хэмжээ нь шахмал түлшний борлуулалтын үйл ажиллагааг илүү оновчтой болгох зорилготой бөгөөд Монгол Улсын Засгийн газар болон нийслэлийн холбогдох тогтоол, захирамжуудын хэрэгжилтийг хангах чухал алхам болж байна. Энэ галлагааны улиралд шахмал түлшийг "HOTULA" хэмээх цогц аппликейшн ашиглаж борлуулах юм. Сургалтад нийслэлийн 7 дүүргийн гэр хорооллын борлуулалтын гэрээт 400 цэгийн төлөөлөл оролцож HOTULA аппликейшны талаар мэдлэг, дадлага эзэмшлээ. Энэхүү систем нь захиалга баталгаажуулалт, нөөцийн хяналт, санхүүгийн бүртгэл, чанар ба аюулгүй байдлын мэдээллийг нэгтгэж, борлуулалтын өдөр тутмын ажлыг хөнгөвчлөх давуу талтай юм. Мөн арга хэмжээний хүрээнд хагас коксон шахмал түлшний судалгааны үр дүнг танилцуулж галлагаа хийж үзүүлэхийн зэрэгцээ санхүү, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн сургалтад хамрууллаа. "Өнөтэй-Өвөлжье" сургалт, өдөрлөг нь гэрээт борлуулагчдыг шинэ системд сургаж, иргэдэд шахмал түлшийг найдвартай, хүртээмжтэй хүргэх нөхцөлийг бүрдүүлэхэд онцгой ач холбогдолтой ажил болж байна.

Ирэх өвөл нийслэл даяар ямар түлш хэрэглэх вэ? Нийслэл Улаанбаатар хотын зүгээс агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр ямар арга хэмжээ авч ажиллаж байгаа талаар Нийслэлийн Засаг даргын орлогч А.Амартүвшин болон холбогдох албаныхан мэдээлэл өглөө.  9-р сарын 15 наас эхлэн галлагааны улирал эхлэх тул Улаанбаатар хотын 400 борлуулалтын цэгээр дамжуулан сайжруулсан шахмал түлшийг худалдаанд гаргахаар болжээ. Харин шинээр нэвтрүүлэх гэж буй хагас кокс түлшийг 10 сарын 1-нээс борлуулалтад гаргах аж. Өөрөөр хэлбэл, иргэд сайжруулсан шахмал түлш болон хагас кокс түлшийг давхар хэрэглэн, харьцуулж үзэх боломжтой аж.  Энэ жил 40-45 мянган тонн сайжруулсан шахмал түлш буюу мидлингийг борлуулалтад гаргах бол 306 мянган тонн хагас кокс түлшийг хэрэглээнд гаргахаар бэлтгэл хангажээ.   Одоогийн байдлаар 388 борлуулалтын цэгтэй гэрээ хийсэн бөгөөд үлдсэн 12 цэгтэй гэрээ байгуулах ажил үргэлжилж байгаа аж. Гэхдээ гудамж, замын нэгдүгээр эгнээнд түлшний борлуулалт хийхгүй бөгөөд борлуулалтын цэгүүдийг төв замаас зайдуу, 2, 3 дугаар гудамжинд борлуулалт хийх гэнэ. 9 сарын 15-наас эхлэн түлш худалдан авахдаа өмнө нь хэрэглэж байсан "Сайн" картаа ашиглахаас гадна "ХОТУЛА" аппликейшнийг ашиглах боломжтой аж.  Харин 12  сарын 15-наас эхлэн "Сайн" картны хэрэглээг бүрэн халж, аппликейшний систем рүү бүрэн шилжих аж.  Сайжруулсан шахмал түлшний 25 кг хэмжээтэй нэг шуудай нь 3750 төгрөгөөр борлуулагдах бол шинэ хагас кокс түлш нь мөн нэг шуудай нь 25 кг хэмжээтэй бөгөөд 5000 төгрөгөөр борлуулагдах аж. Шинээр хэрэглээнд нэвтрүүлэх гэж буй хагас кокс түлшний дээжүүдийг Монгол Улсын Шинжлэх ухааны академи, Химийн хүрээлэн, БНХАУ, ОХУ, БНСУ зэрэг гадаадын лабораториудад илгээж, туршилт хийлгэжээ. Лабораториудын хариугаар сайжруулсан түлштэй харьцуулахад хүхэрлэг хий 89.2 хувиар, азотын исэл 72.6 хувиар, угаарын хий 24.5 хувиар, PM2.5, PM10 тоосонцор 68 хувиар тус тус буусан байна. Эдгээр шинжилгээний хариунууд дээр үндэслэн хагас кокс шахмал түлшийг хэрэглээнд нэвтрүүлэх шийдвэрийг гаргасан аж.  Өнөөдрийн байдлаар 172 мянган айл өрх нүүрс түлж байгаа бөгөөд галлагааны улиралд хөдөө орон нутгаас хотод ирэх хүн амыг тооцоход энэ тоо 10-15 мянгаар нэмэгддэг байна.  Өнгөрсөн жилийн тухайд 87 мянган тонн түүхий нүүрс хэрэглэсэн гэх судалгаа байдаг. Энэ тоо нь 300 мянган тонн хагас кокс түлш хэрэглэсэнтэй тэнцэхүйц хэмжээний агаарын бохирдол үүсгэдэг гэнэ. Иймд энэ жил түүхий нүүрсийг Улаанбаатар хотод нэвтрүүлэхгүй байхаар хяналт шалгалтын ажиллагааг эхлүүлжээ. Тиймээс түүхий нүүрс хэрэглэдэг байсан, ул ширмээ бэхжүүлсэн аж ахуйн нэгж, уурын зуухнуудад 130 мянган тонн мидлингийг санал болгож байгаа аж. Харин сургууль, цэцэрлэгийн халаалтын зуухнуудыг газ, цахилгаан халаагуур руу шилжүүлэх, ул ширмийг нь бэхжүүлэх ажлыг хийжээ.  Шинэ хагас кокс түлш хэрэглээнд нэвтрүүлэх гэж байгаатай холбогдуулан аюулгүй байдлын асуудлыг анхаарах зайлшгүй шаардлагатай. Өнгөрсөн жил 60 гаруй мянган ухаалаг угаар мэдрэгчийг айлуудад суурилуулсан бөгөөд нийслэлийн хяналтын системд угаар мэдрэгчийн дохио шууд мэдээлэл ирүүлдэг байна. Өөрөөр хэлбэл, айл өрхөд угаарын үйл явц илрэхэд нийслэлийн хяналтын удирдлагын төв дээр шууд мэдээлэл ирж, 5-7 минутын дотор тухайн айлд шууд хүрч очих системтэй болжээ. Өнгөрсөн 4 дүгээр сард 51 мянган өрхийг тус ухаалаг системд холбосон бол 9 сардаа багтаан дахин 61 мянган айлыг системд холбохоор ажиллаж байна. Мөн 9 сарын сүүлээр нийслэлийн төсөвт тодотгол орох үед дахин 45 мянган айлд ухаалаг угаар мэдрэгч суурилуулах төсвийг суулгах гэнэ. Ингэснээр нийт гал түлж буй 172 мянган айл угаарын хяналтын системд бүрэн холбогдох боломж бүрдэх юм. Үүний үр дүнд энэ өвөл угаардалт, түүнтэй холбоотой нас баралтыг бууруулж чадна гэж нийслэлээс үзжээ.  Хагас кокс түлшийг хэрэглээнд нэвтрүүлэхээс гадна хоёр төрлийн газны хэрэглээг нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна. Тодруулбал, байгалийн хий, шингэрүүлсэн нефтийн хийг хэрэглээнд нэвтрүүлэх бөгөөд байгалийн хий рүү нэвтрүүлэх ажлын ТЭЗҮ-г боловсруулж байна. Учир нь байгалийн хий нь шугам сүлжээгээр хийгээ шахдаг тул дэд бүтэц зайлшгүй шаардлагатай. Иймээс дараа жилийн зундаа багтаан дэд бүтцийн ажлаа хийж, Баянзүрх дүүргийг байгалийн хий рүү шилжүүлэх холболт хийгдэнэ. Энэ жилийн тухайд шингэрүүлсэн нефтийн хийг 5000 өрхөд нэвтрүүлж байгаа гэнэ. Учир нь газны чиглэлээр нийслэлд үйл ажиллагаа явуулж буй компаниудын хүчин чадал нь 5000 өрхөд л хүрэлцэхүйц аж.   Мөн дээрх 5000 айл өрхийн дулаан алдагдлыг бууруулж, дулаалгын ажлыг давхар хийж байгаа аж. Ингэхдээ Чингэлтэй, Баянгол дүүргийн буюу Гандан, Зурагт, Баянхошуу орчмын өрхүүд уг ажилд хамрагдаж байгаа юм. Эдгээрээс 1350 айл нь гэрт амьдардаг бөгөөд гэр дулаалах ажлын НҮБ-ын Хүүхдийн сантай хамтарсан төслийн дагуу хийж байгаа бол байшингийн дулаалгад хуулийн дагуу тендер зарлан гүйцэтгэж байгаа гэнэ.  Газ руу шилжсэн айлуудад урамшуулал өгөх бөгөөд 9 сарын 15-наас 5 сарын 15-ны хооронд буюу 9 сарын хугацаанд нийт 900 мянган төгрөгийн хөнгөлөлтийг олгохоор НИТХ-ын тогтоол гарчээ. Ингэснээр газ хэрэглэж байгаа айлууд нүүрс хэрэглэсэнтэй адил зардал гаргах боломжтой болох аж. Газны хэрэглээнд шилжсэнээр Гандан, зурагт, Баянхошуу орчмоос гарч буй агаарын бохирдол нэлээдгүй хувиар буурах бөгөөд 5000 айл газанд шилжсэнээр нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруулахад 10-12 хувиар шууд нөлөөлөх гэнэ.  Харин "Хагас кокс түлш рүү шилжсэнээр агаарын бохирдлыг 45-50 хувиар бууруулна гэсэн тооцооллыг гаргасан" гэдгийг Нийслэлийн Засаг даргын орлогч А.Амартүвшин онцолсон юм.   Ташрамд, хагас кокс руу шилжсэнээр агаарын бохирдол, хүн амын эрүүл мэнд, агаарын чанарт ямар нөлөө үзүүлэх талаар судалгаа хийхээр олон улсын байгууллагуудтай хамтарч ажиллахаар болжээ.  Эх сурвалж: Graph.mn

Улаанбаатар хотын 2025-2026 оны галлагааны улиралд айл өрхүүдийг хагас кокс буюу хөх нүүрсээр хийсэн шахмал түлшийг ашиглах  шийдвэрийг Монгол Улсын Шинжлэх ухааны академи, Хими, хими технологийн хүрээлэнгийн эрдэмтдийн зөвлөлийн зөвлөмжийн дагуу гаргасан.  Энэхүү ажлын хүрээнд Монгол Улсын Шинжлэх ухааны академи, Хими, хими технологийн хүрээлэн,  Агаарын бохирдлыг бууруулах Үндэсний хорооны ажлын алба, ШУТИС-н Хэрэглээний шинжлэх ухааны сургууль, Эрчим хүчний яамны эрдэмтэд, шинжээч, мэргэжилтнүүд хамтран БНХАУ-ын утаа бууруулах хөтөлбөрийн туршлага судлах, мөн хагас коксын үйлдвэрлэл болон хагас коксоор хийсэн шахмал түлшний үйлдвэрлэлийн явц, бүтээгдэхүүний чанар зэрэгтэй газар дээр танилцаж албан томилолтоор ажиллаж байна.  Албан томилолтын хүрээнд БНХАУ-ын Шэнму хотын болон намын удирдлага, Хятадын төмөр замын Хөх хотын товчоо, Шэнму хотын хагас коксын аж үйлдвэрийн парк болон  удирдлагууд уулзаж,  нийлүүлэгч компаний үйлдвэрлэлийн тасралтгүй хэвийн ажиллагаа, үйлдвэрлэсэн шахмал түлш БНХАУ-н холбогдох стандарт, гэрээнд тусгагдсан техникийн шаардлагуудад нийцсэн байдал болон тээврийг тасалдалгүй явуулахад холбогдох байгууллагуудаар хяналтыг тавиулж, дэмжиж хамтран ажиллахаа илэрхийллээ.